ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, 2 ਸਤੰਬਰ (ਰਾਜ ਗੋਗਨਾ/ਪੰਜਾਬ ਮੇਲ)- ਨਾਸਾ ਅਤੇ ਬੋਇੰਗ ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਕੈਪਸੂਲ 6 ਸਤੰਬਰ, 2024 ਨੂੰ ਦੇਰ ਰਾਤ 3:15 ਵਜੇ ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ 7 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 10:00 ਵਜੇ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਉਤਰੇਗਾ। ਲੈਂਡਿੰਗ ਨਿਊ ਮੈਕਸੀਕੋ ਦੇ ਵ੍ਹਾਈਟ ਸੈਂਡਸ ਸਪੇਸ ਹਾਰਬਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਨਾਸਾ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਹੈਂਡਲ ਅਤੇ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ‘ਤੇ ਲਾਈਵ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਵੀ ਕਰੇਗਾ। ਇਹ ਉਹੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਹੈ, ਜੋ 5 ਜੂਨ ਨੂੰ ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਸ ਅਤੇ ਬੁਚ ਵਿਲਮੋਰ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਸੀ। 8 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸੇ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਸੀ, ਪਰ ਤਕਨੀਕੀ ਖਰਾਬੀ ਕਾਰਨ ਦੋਵੇਂ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਫਸ ਗਏ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਹਾਦਸਿਆਂ ਨੇ ਨਾਸਾ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਨੂੰ ਲੈਂਡ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਹਾਦਸੇ ਹਨ- ਚੈਲੇਂਜਰ ਅਤੇ ਕੋਲੰਬੀਆ ਸਪੇਸ ਸ਼ਟਲ ਦੁਰਘਟਨਾ। ਨਾਸਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਬਿਲ ਨੇਲਸਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਦਸਿਆਂ ਤੋਂ ਇੰਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਲੈਂਡ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕੋਲੰਬੀਆ ਸਪੇਸ ਸ਼ਟਲ ਹਾਦਸਾ 1 ਫਰਵਰੀ 2003 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਚੈਲੰਜਰ ਹਾਦਸਾ ਜਨਵਰੀ 1986 ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਹਾਦਸਿਆਂ ਵਿਚ ਨਾਸਾ ਦੇ ਕੁੱਲ 14 ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਵੀ ਸੀ।
ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਦੁਆਰਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਸ ਦੀ ਫੇਰੀ ਇਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਨੁੱਖੀ ਪਰਖ ਉਡਾਣ ਸੀ। ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਸੀ। ਬੋਇੰਗ ਡਿਫੈਂਸ, ਸਪੇਸ ਐਂਡ ਸਕਿਓਰਿਟੀ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਬਣਾਇਆ। ਨਾਸਾ ਨੇ ਬੋਇੰਗ ਨੂੰ ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ ਕਰੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇਸ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਰੋੜਾਂ ਅਤੇ ਅਰਬਾਂ ਦੀ ਫੰਡਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਦਾ ਮਾਡਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2010 ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਾਸਾ ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ 2011 ਵਿਚ ਬੋਇੰਗ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ 6 ਸਾਲ ਲੱਗੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ 2017 ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਟੈਸਟ ਉਡਾਣਾਂ 2019 ਵਿਚ ਜਾਰੀ ਰਹੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਡਾਣਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਮਾਨਵ ਰਹਿਤ ਔਰਬਿਟਲ ਫਲਾਈਟ ਟੈਸਟ 20 ਦਸੰਬਰ 2019 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਫਲਾਈਟ ਵਿਚ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਦੂਜੀ ਮਾਨਵ ਰਹਿਤ ਉਡਾਣ 6 ਅਪ੍ਰੈਲ 2020 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸੀ। ਡੌਕਿੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਸੀ। ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਸੀ ਪਰ ਲਾਂਚ ਨੂੰ ਟਾਲਣਾ ਪਿਆ। ਲਾਂਚ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਅਗਸਤ 2021 ਵਿਚ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਪਰ ਫਿਰ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਦੇ 13 ਪ੍ਰੋਪਲਸ਼ਨ ਵਾਲਵ ਵਿਚ ਨੁਕਸ ਲੱਭੇ ਗਏ ਸਨ। ਬੋਇੰਗ ਨੇ ਫਿਰ ਪੂਰੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ। ਮਈ 2022 ਵਿਚ ਇੱਕ ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ੀ ਉਡਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਨੇ 19 ਮਈ 2022 ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਉਡਾਣ ਭਰੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਇਸ ਵਿਚ ਦੋ ਡਮੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਭਾਵ ਨਿਰਜੀਵ ਮਾਡਲ ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਰਗੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਔਰਬਿਟਲ ਚਾਲਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਰਵੱਈਆ ਨਿਯੰਤਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਥਰਸਟਰ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਏ। ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, 22 ਮਈ 2022 ਨੂੰ, ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਨੇ ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਡੌਕ ਕੀਤਾ। 25 ਮਈ 2022 ਨੂੰ, ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਇਆ। ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਦਾ ਨੈਵੀਗੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ ਦੁਬਾਰਾ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੌਰਾਨ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਸੰਚਾਰ ਗ਼ਲਤੀ ਆਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਜੀ.ਪੀ.ਐੱਸ. ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਟੁੱਟ ਗਿਆ। ਪਰ ਬੋਇੰਗ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ।
ਤੀਜੀ ਮਨੁੱਖੀ ਉਡਾਣ 2017 ਲਈ ਤਹਿ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਜੁਲਾਈ 2023 ਤੱਕ ਦੇਰੀ ਹੋ ਗਈ। 1 ਜੂਨ 2023 ਨੂੰ, ਬੋਇੰਗ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਉਡਾਣ ਤੋਂ ਬਚ ਰਹੇ ਹਾਂ। 7 ਅਗਸਤ 2023 ਨੂੰ, ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੱਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਅਗਲੀ ਉਡਾਣ 6 ਮਈ 2024 ਨੂੰ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਲਾਂਚ ਨੂੰ ਫਿਰ ਟਾਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਐਟਲਸ ਰਾਕੇਟ ਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਵਾਲਵ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਵਿਚ ਹੀਲੀਅਮ ਲੀਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲਾਂਚ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 5 ਜੂਨ ਨੂੰ ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਸ ਅਤੇ ਬੈਰੀ ਬੁਚ ਵਿਲਮੋਰ ਇਸ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਵਿਚ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਪੁਲਾੜ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 8 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ 13 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਆਉਣਾ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਫਸੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਸਟਾਰਲਾਈਨਰ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਮਨੁੱਖੀ ਉਡਾਣ ਹੈ। ਭਾਵ ਉਹ ਸੁਨੀਤਾ ਅਤੇ ਬੈਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਬੋਇੰਗ ਲਈ ਮੁਸੀਬਤ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਸਾਡੇ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਖਤਰਾ ਹੈ? ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਅੱਠ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਨੂੰ ਡੌਕ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਨਵੇਂ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। 365 ਫੁੱਟ ਲੰਬੇ ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਚ ਕਾਫੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਸ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਵਾਪਸ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੇਰੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਕਾਰਨ ਹੈ।