ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ‘ਚ ਔਸਤ ਇਕ ਸਾਲ ਦਾ ਹੋਇਆ ਵਾਧਾ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 31 ਅਗਸਤ (ਪੰਜਾਬ ਮੇਲ)- ਭਾਰਤ ‘ਚ 2022 ‘ਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ‘ਚ ਕਰੀਬ 20 ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜੋ ਕਿ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਰਾਵਟ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ‘ਚ ਔਸਤ ਇਕ ਸਾਲ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਦੀ ਐਨਰਜੀ ਪਾਲਿਸੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵੱਲੋਂ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਜੀਵਨ ਅੰਕੜਾ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (ਡਬਲਯੂ.ਐੱਚ.ਓ.) ਦੇ 5 ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਘਣ ਮੀਟਰ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਪੀ.ਐੱਮ.2.5 ਮਿਆਰ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਉਮਰ 3.6 ਸਾਲ ਘੱਟ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਚ ਹਵਾ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਨੁਕੂਲ ਮੌਸਮੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। 2022 ‘ਚ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪੀ.ਐੱਮ.2.5 ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ 2021 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਗਭਗ 9 ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਘਣ ਮੀਟਰ (19.3 ਫ਼ੀਸਦੀ) ਘੱਟ ਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗਿਰਾਵਟ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਪੁਰੂਲੀਆ ਤੇ ਬਾਂਕੁਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ‘ਚ ਦੇਖੀ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਝਾਰਖੰਡ ਦਾ ਧਨਬਾਦ, ਪੂਰਬੀ, ਪੱਛਮ ਸਿੰਘਭੂਮ, ਪੱਛਮ ਮੇਦਿਨੀਪੁਰ ਅਤੇ ਬੋਕਾਰੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰੇਕ ਵਿਚ ਪੀ.ਐੱਮ.2.5 ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਪ੍ਰਤੀ ਘਣ ਮੀਟਰ 20 ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਵੱਧ ਘਟਿਆ ਹੈ।
ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ‘ਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ 42.6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਮਿਆਰ 40 ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਘਣ ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ, ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ, ਦੇ ਲੋਕ 7.8 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵੱਧ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਗੇ ਜੇਕਰ ਸਾਰਾ ਭਾਰਤ ਡਬਲਯੂ.ਐੱਚ.ਓ. ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਉੱਤਰੀ 24 ਪਰਗਨਾ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 3.6 ਸਾਲ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗੀ। ਉੱਤਰੀ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਵਿਚ 2021 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 2022 ਵਿਚ ਕਣਾਂ ਦੇ ਪੱਧਰ ‘ਚ 17.2 ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜੇਕਰ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪੱਧਰ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਔਸਤ ਨਿਵਾਸੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੇ ਲਗਭਗ 5.4 ਸਾਲ ਗੁਆਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਜੇਕਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਕਣਾਂ ਦੇ ਪੱਧਰ ‘ਚ ਗਿਰਾਵਟ ਇਸੇ ਦਰ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰਹੀ, ਤਾਂ ਉੱਤਰੀ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰਾਂ ‘ਚ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ 1.2 ਸਾਲ ਵੱਧ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਝ ਹੈ। ਔਸਤਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ‘ਚ ਰਹਿ ਰਹੇ 29.23 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਹੁਣ 2.9 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਗੁਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਮਾਮੂਲੀ ਕਮੀ ਵੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਘੱਟ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰੂਪ ਵਿਚ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਖਤਰੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।