-ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਵਿਕਰੀ
ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, 2 ਨਵੰਬਰ (ਪੰਜਾਬ ਮੇਲ)- ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ‘ਚ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਨੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਯੂਕਰੇਨ ਅਤੇ ਗਾਜ਼ਾ ਵਿਚ ਜੰਗ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਤਣਾਅ ਨੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਥਿਆਰ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰੂਸ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਹਥਿਆਰ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਟਾਕਹੋਮ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਪੀਸ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (SIPRI) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ 100 ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਹਥਿਆਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ 2023 ਵਿਚ 4.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧ ਕੇ 632 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2022 ਵਿਚ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮਾਲੀਏ ਵਿਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇਖੀ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਗਲੋਬਲ ਹਥਿਆਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ਮੰਗ ਵਿਚ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 2023 ਵਿਚ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਉਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ। ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵਿਚ ਇਸ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 100 ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਇਕ ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।
SIPRI ਫੌਜੀ ਖਰਚੇ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਖੋਜੀ ਲੋਰੇਂਜ਼ੋ ਸਕਾਰਜ਼ਾਟੋ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ 2023 ਵਿਚ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਮਾਲੀਏ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਹ 2024 ਵਿਚ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਸਕਾਰਜ਼ਾਟੋ ਨੇ ਕਿਹਾ, ”ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ 100 ਹਥਿਆਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਰੀ ਅਜੇ ਵੀ ਮੰਗ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।” ਕਈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਭਰਤੀ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਯੂਕ੍ਰੇਨ ਵਿਚ ਜੰਗ, ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਵਧਦੇ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਉਤਪਾਦਕ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰਹੇ ਹਨ।
ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਆਪਣੀ ਵਿਕਰੀ ਵਿਚ 2.5 ਫੀਸਦੀ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਮਾਲੀਏ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 100 ਵਿਚ 41 ਅਮਰੀਕੀ ਹਥਿਆਰ ਉਤਪਾਦਕ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਹਥਿਆਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਲਾਕਹੀਡ ਮਾਰਟਿਨ ਅਤੇ ਆਰਟੀਐਕਸ (ਪਹਿਲਾਂ ਰੇਥੀਓਨ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀਜ਼) ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਿਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਤੇ 1.3 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਰਜ ਕੀਤੀ।
ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਰੈਂਕਿੰਗ ‘ਚ ਦੋ ਰੂਸੀ ਗਰੁੱਪਾਂ ਦੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ‘ਚ 40 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹ ਰੋਸਟੈਕ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਵਿਚ 49 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਸੀ। ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੇ 13.6 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿਕਰੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਾਲੋਂ 15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵੱਧ ਹੈ। ਤੁਰਕੀ ਵਿਚ ਆਧਾਰਿਤ ਤਿੰਨ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਵਿਕਰੀ ਵਿਚ 24 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਦੇਖਿਆ। ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਮੁੜ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਕਾਰਨ ਚਾਰ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆਈ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਲੀਏ ਵਿਚ 39 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ। ਪੰਜ ਜਾਪਾਨੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਮਾਲੀਏ ਵਿਚ 35 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਦੇਖਿਆ। ਨੌਂ ਚੀਨੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ 0.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਪਰ 103 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਕੀਤੀ।